بررسی رقابت گندم (.triticum aesativum l) و علف هرز ازمک (.cardaria draba l) در سطوح مختلف کود نیتروژن

با توجه به اینکه استراتژی¬های مختلف کود¬دهی، شاخصی مناسب برای برنامه¬های مدیریتی علف¬های هرز می¬باشند به منظور بررسی رقابت گندم با ازمک تحت سطوح مختلف نیتروژن، مطالعه¬ای در سال 1392 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی در 3 تکرار اجراء شد. فاکتور¬های آزمایش شامل نیتروژن در سه سطح (05/0، 1/0 و 2/0 گرم در کیلو گرم خاک)، تراکم گندم رقم روشن در چهار سطح (0، 4، 8 و 12 بوته در گلدان) و تراکم ازمک در چهار سطح (0، 2، 4 و 6 بوته در گلدان) بود. نتایج نشان داد که با افزایش سطوح نیتروژن ارتفاع گندم و ازمک افزایش یافت، در حالی که با افزایش تراکم گندم و ازمک، ارتفاع (به ترتیب 1/9 و 1/10 درصد در گندم، 5/48 و 5/23 درصد در ازمک) کاهش یافت. اثرات اصلی نیتروژن، تراکم گندم و تراکم ازمک و اثرات متقابل بین آنها بر عملکرد و اجزاء عملکرد گندم معنی دار بود. با افزایش نیتروژن تا سطح 2/0 گرم در کیلوگرم خاک، تعداد پنجه و تعداد سنبله در بوته گندم به ترتیب به میزان 1/48 و 2/35 درصد افزایش یافت و بیشترین تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه در سطح 1/0 گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک بدست آمد که نسبت به سطح 2/0 گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک به ترتیب به میزان 7/5 و 5/18 درصد افزایش یافت. احتمالا وزن هزار دانه گندم با کاربرد فراتر از حد بهینه نیتروژن، به دلیل رقابت یا به علت افزایش پتانسیل دانه¬های با وزن کمتر کاهش یافت. با افزایش تراکم گندم تعداد پنجه گندم، تعداد سنبله در بوته و تعداد دانه در سنبله به ترتیب به میزان 27، 36 و 8/23 درصدکاهش یافت، اما وزن هزار دانه به میزان 8 درصد افزایش پیدا کرد. بیشترین عملکرد دانه در سطح 1/0 گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک بدست آمد که نسبت به سطح 2/0 گرم به میزان 08/8 درصد افزایش یافت که علت آن می¬تواند کاهش تعداد دانه در سنبله و پایین بودن وزن هزار دانه در سطح 2/0 گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک باشد. بیشترین عملکرد بیولوژیک ازمک و گندم مربوط به تیمار 2/0 گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک که به ترتیب به میزان 50 و 6/11 درصد نسبت به سطح 05/0 گرم نیتروژن در کیلو گرم خاک افزایش نشان داد. همچنین بیشترین شاخص برداشت در سطح 1/0 گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک بدست آمد. نتایج حاصل از مدل عکس عملکرد نشان داد رقابت درون گونه¬ای در گندم بیشتر از رقابت برون گونه¬ای بود ولی در ازمک رقابت برون گونه¬ای بیشتر بود. ارزیابی قدرت رقابت نسبی نشان داد که اثر یک بوته گندم در سه سطح 05/0، 1/0 و 2/0 گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک به ترتیب برابر با 1/5، 45/4 و 42/4 بوته ازمک بود. و اثر یک بوته ازمک در همان سطوح کودی به ترتیب معادل 94/0، 84/0 و 88/0 بوته گندم بود.